Hệ xương khớp đóng vai trò trụ cột trong cơ thể, giúp duy trì tư thế và khả năng vận động hàng ngày. Tuy nhiên, một số loại thực phẩm thông dụng lại chứa các hợp chất kích thích viêm, cản trở hấp thụ khoáng chất hoặc tạo áp lực cơ học lên khớp, khiến tình trạng đau nhức, sưng viêm trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới sự tham vấn của Ông Nguyễn Thành Danh, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông với hơn 20 năm kinh nghiệm điều trị bệnh lý xương khớp, bài viết tập trung phân tích cơ chế khoa học và Đông y khiến các đồ ăn không tốt cho xương khớp này trở thành “kẻ thù” của hệ xương khớp.
Thực phẩm ngọt chứa đường tinh luyện
Đường tinh luyện trong bánh kẹo, nước ngọt kích thích cơ thể sản sinh cytokine – chất trung gian gây viêm mạnh mẽ. Các cytokine này tấn công trực tiếp màng hoạt dịch khớp, làm tăng độ nhớt dịch khớp, giảm khả năng bôi trơn và gây đau âm ỉ kéo dài. Đồng thời, đường tạo calo rỗng, thúc đẩy tích mỡ nội tạng, làm tăng 30-40% áp lực lên khớp gối và cột sống theo nghiên cứu của Hiệp hội Xương khớp Hoa Kỳ.
Các loại thực phẩm ngọt cần tránh bao gồm:
- Bánh kem, bánh quy, kẹo cứng và kẹo dẻo chứa siro ngô fructose cao.
- Nước ngọt có gas, nước tăng lực với hàm lượng đường vượt 10g/100ml.
- Trà sữa trân châu, sữa chua có đường, siro trái cây đóng chai.
- Ngũ cốc ăn sáng ngọt, mứt trái cây sấy tẩm đường.
Thực phẩm quá mặn chứa natri dư thừa
Natri dư thừa cạnh tranh với canxi tại ruột non, làm giảm 20-30% tỷ lệ hấp thụ canxi theo Đông y gọi là “mặn thương cốt”. Muối còn thúc đẩy hình thành tinh thể urat tại khớp, gây viêm cấp tính giống gout. Ở người thoái hóa khớp, natri tích tụ gây phù nề mô mềm quanh khớp, làm giảm biên độ vận động và tăng đau khi thay đổi thời tiết.
Các thực phẩm mặn tiềm ẩn nguy cơ cao:
- Mì gói, xúc xích, lạp xưởng với hàm lượng muối vượt 2g/gói.
- Khô mực, khô bò, cá mắm chứa natri nitrit bảo quản.
- Snack khoai tây chiên, bim bim mặn với muối biển tinh luyện.
- Dưa hành muối, cà pháo muối chứa axit lactic và muối vượt ngưỡng.
Thực phẩm chiên rán chứa chất béo bão hòa và trans
Dầu chiên đi chiên lại ở nhiệt độ cao sinh aldehyde và lipid peroxide – chất oxy hóa mạnh tấn công sụn khớp, đẩy nhanh thoái hóa. Chất béo trans làm tăng 25% nguy cơ viêm khớp dạng thấp theo nghiên cứu trên Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Hoa Kỳ. Thói quen ăn đồ chiên còn gây tăng cân, tạo áp lực 4kg lên khớp gối với mỗi kg thừa theo nguyên lý đòn bẩy cơ học.
Các món chiên rán cần hạn chế:
- Gà rán, khoai tây chiên sử dụng dầu palm hoặc dầu tái sử dụng.
- Bánh tiều, bánh bao chiên, quẩy nóng chứa bột mì tinh luyện và dầu mỡ.
- Cá basa chiên giòn, tôm chiên bột với lớp vỏ dầu hấp thụ.
- Mì xào giòn, cơm chiên dương châu chứa dầu ăn đã oxy hóa.
Thịt đỏ và nội tạng động vật giàu purin
Purin trong thịt đỏ chuyển hóa thành acid uric, khi vượt 420µmol/L sẽ kết tinh tại khớp ngón chân cái, khớp gối gây gout cấp. Đông y xếp thịt đỏ vào nhóm “nhiệt độc”, làm huyết nhiệt, ứ trệ kinh lạc, khiến khớp sưng nóng đỏ đau. Nội tạng còn chứa cholesterol LDL cao, thúc đẩy xơ vữa mạch máu nuôi dưỡng sụn khớp.
Các loại thịt đỏ và nội tạng cần tránh:
- Thịt bò Mỹ, bò Úc nướng tái chứa heme iron gây viêm.
- Gan heo, tim cật, óc heo với purin vượt 800mg/100g.
- Thịt dê, thịt cừu hầm chứa chất béo bão hòa cao.
- Thịt hun khói, pate gan ngỗng bảo quản lâu ngày.
Rượu bia và đồ uống chứa caffeine
Rượu bia ức chế tuyến cận giáp, làm giảm tái hấp thụ canxi tại thận, gây loãng xương sớm. Caffeine trong cà phê đặc làm tăng bài tiết canxi qua nước tiểu tới 6mg mỗi 100mg caffeine tiêu thụ. Nước ngọt có gas chứa phosphoric acid làm mất cân bằng canxi-phospho, khiến xương giòn dễ gãy.
Các đồ uống cần hạn chế:
- Bia hơi, bia lon với nồng độ cồn vượt 4%.
- Cà phê đen đặc, trà đặc pha lâu chứa tannin cản trở hấp thụ sắt và canxi.
- Nước tăng lực Red Bull, Sting chứa caffeine và taurine tổng hợp.
- Rượu vang đỏ, rượu thuốc bổ với cồn vượt 12 độ.
Nhóm thực phẩm khác gây hại tiềm ẩn
Một số thực phẩm tưởng lành mạnh nhưng chứa axit oxalic hoặc tính hàn làm tăng viêm khớp khi thời tiết lạnh. Đông y gọi đây là “hàn thấp nội sinh”, khiến khí huyết ứ trệ, khớp tê bì nặng nề hơn.
Các thực phẩm khác cần chú ý:
- Rau bina, củ cải đường chứa axit oxalic kết tủa canxi tại khớp.
- Tôm sú, cua biển, mực tươi với tính hàn làm co rút gân cơ.
- Cà muối, dưa cải muối chứa muối nitrit và axit lactic dư thừa.
- Việt quất sấy, mận khô chứa oxalat tự nhiên cao.
Dược Bình Đông với hơn 90 năm kinh nghiệm kế thừa bài thuốc gia truyền từ Lương y Nguyễn Văn Thơm đã hỗ trợ hàng ngàn bệnh nhân giảm đau nhức xương khớp nhờ kiểm soát chế độ ăn kết hợp Đông dược. Việc nhận diện và loại bỏ các thực phẩm trên chính là bước đầu tiên giúp bảo vệ hệ xương khớp bền vững theo thời gian.
(Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Ông Nguyễn Thành Danh – Truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông)
Thông tin của Lương y Nguyễn Thành Danh
Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Bệnh viện Tâm Anh, Medlatec
Lương Y Nguyễn Thành Danh 